数理方法第二章:分离变量法

Chpater2 分离变量法

计算技巧

分部积分技巧

DI分部积分法

DI分部积分法 是对传统分部积分法的一种简化与系统化。通过将函数分成两部分,一部分反复求导(D列),另一部分反复求积分(I列),并利用表格中的交错相加减来快速求解积分。

DI法步骤:

  1. 选择合适的两部分:对一个函数反复求导(通常是多项式),对另一个函数反复求积分(通常是指数、三角函数等)。
  2. 构建DI表格:左边一列为导数(D列),右边一列为积分(I列)。
  3. 当DI表格中D列(导数)出现0时截断,后面就不需要再算了
  4. 相乘交错求和:从表格的对角线相乘,并交错相加减。

示例:

计算 xexdx \int x e^x \, dx

交错加减符号 D (导数) I (积分)
+ x x ex e^x
- 1 1 ex e^x
+ 0 0 ex e^x

结果为:

xexdx=(+)xex()1ex=xexex+C\int x e^x \, dx = (+) x \cdot e^x (-) 1 \cdot e^x = x e^x - e^x + C

截断技巧:不可反复求导的情况

场景:

当遇到 对数函数lnx \ln x 时,不能无限次求导,此时需要在DI表格中的特定步骤截断,剩下的内容手动积分。

示例:

交错符号 D (导数) I (积分)
+ lnx \ln x x x
- 1x \frac{1}{x} x22 \frac{x^2}{2}

在DI表格中,发现第二行的内容已经可以正常积分计算了,所以在此截断,从DI表格中提取并还原出分部积分的内容,然后剩余的部分手动积分

x2lnxdx=lnxx33x331xdx\int x^2 \ln x \, dx = \ln x \cdot \frac{x^3}{3} - \int \frac{x^3}{3} \cdot \frac{1}{x} \, dx

简化后得到:

x2lnxdx=x3lnx319x3+C\int x^2 \ln x \, dx = \frac{x^3 \ln x}{3} - \frac{1}{9} x^3 + C

这种情况下,在对数函数的导数变为简单函数时,积分可以直接计算。

截断技巧:循环积分的情况

场景:

当遇到同时含有exe^x和三角函数的积分如 excosxdx \int e^x \cos x \, dx ,分部积分后会出现循环,即积分的形式会重新回到原来的样子。此时通过代数操作截断并解决循环。

示例:

交错符号 D (导数) I (积分)
+ ex e^x cosx \cos x
- ex e^x sinx \sin x
+ ex e^x cosx -\cos x

出现循环时截断,提取出分部积分内容

excosxdx=exsinxex(cosx)excosxdx\int e^x \cos x \, dx = e^x \sin x - e^x (-\cos x) - \int e^x \cos x dx

整理一下,简单代数操作即得结果

I=excosx+exsinxI    I=12(excosx+exsinx)I = e^x \cos x + e^x \sin x - I \implies I = \dfrac{1}{2} \left( e^x \cos x + e^x \sin x \right)

总结

  1. DI积分法:适用于可无限次求导和求积分的函数,如多项式乘指数函数、三角函数等。

  2. 截断技巧:

    1. 常规情况:DI表中D列出现0时截断,然后从DI表中提取积分结果
    2. 不可反复求导的情况:含对数函数的积分,需要在DI表中剩余内容能进行正常积分计算时截断,从DI表中还原出分部积分内容,然后回到常规的分部积分法计算解决。
    3. 循环积分的情况:同时含有e指数和三角函数积分,在DI表中遇到积分循环时截断,从DI表中提取出分部积分内容,然后通过简单的代数操作解决。

Fourier级数理论

f(x)f(x)是定义在RR上,以2π2\pi为周期的周期函数,即

f(x+2π)=f(x)f(x+2\pi) = f(x)

在区间[π,π][-\pi,\pi]上绝对可积,即

ππf(x)dx<+\int_{-\pi}^{\pi} \lvert f(x) \rvert dx < + \infty

那么f(x)f(x)可以用三角函数的级数和来表示

f(x)=a02+n=1(ancosnx+bnsinnx)f(x) = \dfrac{a_0}{2} + \sum_{n=1}^{\infty}(a_n \cos nx + b_n \sin nx)

该式称为以2π2\pi为周期的周期函数f(x)f(x)的Fourier级数展开式

其中

an=1πππf(x)cosnxdx,n0bn=1πππf(x)sinnxdx,n1a_n = \dfrac{1}{\pi} \int_{-\pi}^{\pi} f(x) \cos nx \, dx, \, \forall n \geq 0 \\ b_n = \dfrac{1}{\pi} \int_{-\pi}^{\pi} f(x) \sin nx \, dx, \, \forall n \geq 1

三角函数系正交性

称函数族{1,cosnx,sinnx;n=1,2,3,}\{1,\cos nx, \sin nx; n=1,2,3,\cdots\}为(周期为2π2\pi)的三角函数系

三角函数系中的所有函数互相之间全部正交,故三角函数系是一组标准正交基

Fourier展开式的系数

正弦级数与余弦级数

在Fourier级数展开式中,如果f(x)f(x)是奇函数,则

an=1πππf(x)cosnxdx=0,n=0,1,2,3a_n = \dfrac{1}{\pi} \int_{-\pi}^{\pi} f(x) \cos nx \, dx = 0, \quad n=0,1,2,3 \cdots

从而可以把f(x)f(x)写成只包含正弦函数的级数展开式

f(x)=n=1bnsinnxf(x) = \sum_{n=1}^{\infty} b_n \sin nx

类似地,如果f(x)f(x)是偶函数,则

bn=1πππf(x)sinnxdx=0,n=1,2,3,b_n = \dfrac{1}{\pi} \int_{-\pi}^{\pi} f(x) \sin nx \, dx=0, \quad n=1,2,3,\cdots

从而可以把f(x)f(x)写成只包含正弦函数的级数展开式

f(x)=a02+n=1ancosnxf(x) = \dfrac{a_0}{2} + \sum_{n=1}^{\infty} a_n \cos nx

奇延拓和偶延拓

g(x)g(x)是定义在[0,π][0,\pi]上的绝对可积函数,则g(x)g(x)可以展开成如下的正弦函数

g(x)=n=1bnsinnxg(x) = \sum_{n=1}^{\infty} b_n \sin nx

Fourier级数的复数形式

由于

{cosnx=einx+einx2sinnx=einxeinx2i\begin{cases} \cos nx = \dfrac{e^{inx} + e^{-inx}}{2} \\ \sin nx = \dfrac{e^{inx} - e^{-inx}}{2i} \end{cases}

ancosnx+bnsinnx=cneinx+cneinxa_n \cos nx + b_n \sin nx = c_n e^{inx} + \overline{c_n} e^{-inx}

其中

cn=anibn=12πππf(x)einxdxcn=an+ibn=12πππf(x)einxdxc_n = a_n - ib_n = \dfrac{1}{2\pi} \int_{-\pi}^{\pi} f(x) e^{-inx} \, dx \\ \overline{c_n} = a_n + ib_n = \dfrac{1}{2\pi} \int_{-\pi}^{\pi} f(x) e^{inx} \, dx

c0=a02,cn=cn,n=1,2,3,c_0 = \frac{a_0}{2}, \overline{c_n} = c_{-n}, n=1,2,3,\cdots,则Fourier级数展开式可以

f(x)=c0+n=1(cneinx+cneinx)=n=cneinxf(x) = c_0 + \sum_{n=1}^{\infty}(c_n e^{inx} + c_{-n} e^{-inx}) = \sum_{n=-\infty}^{\infty} c_n e^{inx}

2.2 弦振动方程的几类初边值问题

2.2.1 弦振动方程带第一类齐次边界条件的解

{utta2uxx=0ux=0=0,ux=l=0,t>0ut=0=φ(x),utt=0=ψ(x)\begin{cases} u_{tt} - a^2 u_{xx} = 0 \\ u \lvert_{x=0} = 0, u\lvert_{x=l} = 0, t>0 \\ u \lvert_{t=0} = \varphi(x), u_t \lvert_{t=0} = \psi(x) \end{cases}

第一步:分离变量

u(t,x)=X(x)T(t)u(t,x) = X(x) T(t)

代入PDE,得到

X(x)X(x)=T(t)a2T(t)=λ\dfrac{X''(x)}{X(x)} = \dfrac{T''(t)}{a^2 T(t)} = -\lambda

其中λ\lambda为常数

{X(x)+λX(x)=0X(0)=0,X(l)=0\begin{cases} X''(x) + \lambda X(x) = 0 \\ X(0) = 0,X(l) = 0 \end{cases}

第二步:求解特征值和特征函数

λ\lambda,以及非零函数X(x)X(x),满足

{X(x)+λX(x)=0X(0)=0,X(l)=0\begin{cases} X''(x) + \lambda X(x) = 0 \\ X(0) = 0,X(l) = 0 \end{cases}

这是一个固有值问题(特征值问题),其中λ\lambda为固有值(特征值),XX为固有函数(特征函数)

特征多项式为

r2+λ=0r^2 + \lambda = 0

Case1.
λ<0\lambda < 0时,有两根r=±λr = \pm \sqrt{-\lambda},通解

X(x)=C1eλx+C2eλxX(x) = C_1 e^{\sqrt{-\lambda}x} + C_2 e^{-\sqrt{-\lambda}x}

代入边界条件,可得

{X(0)=C1+C2=0X(l)=C1eλl+C2eλl=0\begin{cases} X(0) = C_1 + C_2 = 0 \\ X(l) = C_1 e^{\sqrt{-\lambda}l} + C_2 e^{-\sqrt{-\lambda}l} = 0 \end{cases}

由此可以解得C1=C2=0C_1 = C_2 = 0

此时X(x)0X(x) \equiv 0,即特征值问题只有零解,不符合要求

Case2.
λ=0\lambda = 0时,X(x)=0X''(x) = 0,这时方程的解可以表示为

X(x)=C1x+C2X(x) = C_1 x + C_2

代入边界条件

{X(0)=C2=0X(l)=C1l+C2=0    C1=C2=0\begin{cases} X(0) = C_2 = 0 \\ X(l) = C_1 l +C_2 = 0 \end{cases} \implies C_1 = C_2 = 0

此时X(x)0X(x) \equiv 0,即特征值问题只有零解,不符合要求

Case3.

两个根 r=±λir = \pm \sqrt{\lambda} i

X(x)=C1sinλx+C2cosλxX(x) = C_1 \sin \sqrt{\lambda} x + C_2 \cos \sqrt{\lambda} x

{X(0)=0X(l)=0    {C2=0C1sinλl+C2cosλl=0\begin{cases} X(0) = 0 \\ X(l) = 0 \end{cases} \implies \begin{cases} C_2 = 0 \\ C_1 \sin \sqrt{\lambda} l + C_2 \cos \sqrt{\lambda} l = 0 \end{cases}

    C1=0,sinλl=0    λl=nπ,n=1,2,3,\implies C_1 = 0, \sin \sqrt{\lambda} l = 0 \\ \implies \sqrt{\lambda} l = n \pi, \, n = 1,2,3,\cdots

特征值为

λn=λ=(nπl)2\lambda_n = \lambda = (\dfrac{n \pi}{l})^2

对应的固有函数为

Xn(x)=CnsinnπlxX_n(x) = C_n \sin \dfrac{n\pi}{l} x

第三步,求解时间项T(t)T(t),写出可分离变量解组un(t,x)u_n(t,x)

Tn(t)+λna2Tn(t)=0    Tn(t)=Ancosnπalt+Bnsinnπalt    un(t,x)=(ancosnπalt+bnsinnπalt)sinnπlxT''_n(t) + \lambda_n a^2T_n(t) = 0 \\ \implies T_n(t) = A_n \cos \dfrac{n\pi a}{l}t + B_n \sin \dfrac{n\pi a}{l}t \\ \implies u_n(t,x) = (a_n \cos \dfrac{n\pi a}{l}t + b_n \sin \dfrac{n\pi a}{l}t) \sin \dfrac{n\pi}{l}x

第四步,使用叠加原理,写出形式解

u(t,x)=n=1un(t,x)=n=1(ancosnπalt+bnsinnπalt)sinnπlxu(t,x) = \sum_{n=1}^\infty u_n(t,x) = \sum_{n=1}^\infty (a_n \cos \dfrac{n\pi a}{l}t + b_n \sin \dfrac{n\pi a}{l}t) \sin \dfrac{n\pi}{l}x

第五步,利用初始条件确定系数an,bna_n,b_n

φ(x)=u(0,x)=n=1ansinnπlxψ(x)=ut(0,x)=n=1bnnπalsinnπlx\varphi(x) = u(0,x) = \sum_{n=1}^{\infty} a_n \sin \dfrac{n\pi}{l}x \\ \psi(x) = u_t(0,x) = \sum_{n=1}^{\infty} b_n \dfrac{n\pi a}{l} \sin \dfrac{n\pi}{l}x

由三角函数系的正交性,

0lφ(x)sinmπxldx=n=10lansinnπxlsinmπxldx=am0lsin2mπxldx=amlmπ0mπsin2tdt=amlmπ0mπ1+cos2t2dt=amlmπmπ2=aml2    am=2l0lφ(x)sinmπxldx\int_{0}^{l} \varphi(x) \sin \dfrac{m \pi x}{l} dx = \sum_{n=1}^{\infty} \int_{0}^l a_n \sin \dfrac{n\pi x}{l} \sin \dfrac{m \pi x}{l} dx \\ = a_m \int_{0}^{l} \sin^2 \dfrac{m\pi x}{l}dx = a_m \dfrac{l}{m \pi} \int_{0}^{m\pi} sin^2 t dt \\ = a_m \dfrac{l}{m \pi} \int_0^{m\pi} \dfrac{1+\cos 2t}{2} dt = a_m \dfrac{l}{m \pi} \dfrac{m\pi}{2} = a_m \dfrac{l}{2} \\ \implies a_m = \dfrac{2}{l} \int_{0}^{l} \varphi(x) \sin \dfrac{m \pi x}{l} dx

类似地,

0lψ(x)sinmπxldx=i=1n0lbnnπalsinnπxlsinmπxldx=bmmπal0lsin2mπxldx=bmmπallmπ0mπsin2tdt=abmmπ2    bm=2mπa0lψ(x)sinmπxldx\int_0^l \psi(x) \sin \dfrac{m\pi x}{l} dx = \sum_{i=1}^n \int_0^l b_n \dfrac{n\pi a}{l} \sin \dfrac{n \pi x}{l} \sin \dfrac{m \pi x}{l} dx = b_m \dfrac{m\pi a}{l} \int_0^l \sin^2 \dfrac{m\pi x}{l} dx \\ = b_m \dfrac{m\pi a}{l} \dfrac{l}{m\pi} \int_0^{m\pi} \sin^2 t dt = a b_m \dfrac{m\pi}{2} \\ \implies b_m = \dfrac{2}{m\pi a} \int_0^l \psi(x) \sin \dfrac{m\pi x}{l} dx

综上,

an=2l0lφ(x)sinnπxldxbn=2mπa0lψ(x)sinnπxldxa_n = \dfrac{2}{l} \int_{0}^{l} \varphi(x) \sin \dfrac{n \pi x}{l} dx \\ b_n = \dfrac{2}{m\pi a} \int_0^l \psi(x) \sin \dfrac{n \pi x}{l} dx

当然,如果给定的初始条件本来就是正弦形式,直接比较系数就好了,就不必要积分求系数了

通过分离变量法求得的解只是形式解,可以证明这个解也是方程的古典解,这里不赘述了

2.2.2 弦振动方程带第二类齐次边界条件的解

{utta2uxx=0uxx=0=0,uxx=l=0,t>0ut=0=φ(x),utt=0=ψ(x)\begin{cases} u_{tt} - a^2 u_{xx} = 0 \\ u_x \lvert_{x=0} = 0, u_x \lvert_{x=l} = 0, t>0 \\ u \lvert_{t=0} = \varphi(x), u_t \lvert_{t=0} = \psi(x) \end{cases}

第一步:分离变量

u(t,x)=X(x)T(t)u(t,x) = X(x) T(t)

代入PDE,得到

X(x)X(x)=T(t)a2T(t)=λ\dfrac{X''(x)}{X(x)} = \dfrac{T''(t)}{a^2 T(t)} = -\lambda

其中λ\lambda为常数

{X(x)+λX(x)=0X(0)=0,X(l)=0\begin{cases} X''(x) + \lambda X(x) = 0 \\ X'(0) = 0, X'(l) = 0 \end{cases}

第二步:求解特征值和特征函数

λ\lambda,以及非零函数X(x)X(x),满足

{X(x)+λX(x)=0X(0)=0,X(l)=0\begin{cases} X''(x) + \lambda X(x) = 0 \\ X'(0) = 0, X'(l) = 0 \end{cases}

这是一个固有值问题(特征值问题),其中λ\lambda为固有值(特征值),XX为固有函数(特征函数)。

特征多项式为

r2+λ=0r^2 + \lambda = 0

Case1.
λ<0\lambda < 0时,有两根r=±λr = \pm \sqrt{-\lambda},通解

X(x)=C1eλx+C2eλxX(x) = C_1 e^{\sqrt{-\lambda}x} + C_2 e^{-\sqrt{-\lambda}x}

代入边界条件,可得

{X(0)=C1λC2λ=0X(l)=C1λeλlC2λeλl=0\begin{cases} X'(0) = C_1 \sqrt{-\lambda} - C_2 \sqrt{-\lambda} = 0 \\ X'(l) = C_1 \sqrt{-\lambda} e^{\sqrt{-\lambda}l} - C_2 \sqrt{-\lambda} e^{-\sqrt{-\lambda}l} = 0 \end{cases}

由此可以解得C1=C2=0C_1 = C_2 = 0

此时X(x)0X(x) \equiv 0,即特征值问题只有零解,不符合要求。

Case2.
λ=0\lambda = 0时,X(x)=0X''(x) = 0,这时方程的解可以表示为

X(x)=C1x+C2X(x) = C_1 x + C_2

代入边界条件

{X(0)=C1=0X(l)=C1=0    C1=0\begin{cases} X'(0) = C_1 = 0 \\ X'(l) = C_1 = 0 \end{cases} \implies C_1 = 0

此时X(x)=C2X(x) = C_2,即X(x)X(x)是一个常数解。

Case3.

两个根 r=±λir = \pm \sqrt{\lambda} i

X(x)=C1sinλx+C2cosλxX(x) = C_1 \sin \sqrt{\lambda} x + C_2 \cos \sqrt{\lambda} x

{X(0)=0X(l)=0    {C1=0C2sinλl=0\begin{cases} X'(0) = 0 \\ X'(l) = 0 \end{cases} \implies \begin{cases} C_1 = 0 \\ C_2 \sin \sqrt{\lambda} l = 0 \end{cases}

    C20,sinλl=0    λl=nπ,n=0,1,2,3,\implies C_2 \neq 0, \sin \sqrt{\lambda} l = 0 \\ \implies \sqrt{\lambda} l = n \pi, \, n = 0,1,2,3,\cdots

特征值为

λn=λ=(nπl)2\lambda_n = \lambda = \left(\dfrac{n \pi}{l}\right)^2

对应的固有函数为

Xn(x)=CncosnπlxX_n(x) = C_n \cos \dfrac{n\pi}{l} x

第三步,求解时间项T(t)T(t),写出可分离变量解组un(t,x)u_n(t,x)

对于λ0=0\lambda_0 = 0时,时间项的方程为

T0(t)=0T_0''(t) = 0

其解为

T0(t)=A0t+B0T_0(t) = A_0 t + B_0

因此,当λ=0\lambda = 0时,u0(t,x)u_0(t,x)的解为

u0(t,x)=(A0t+B0)u_0(t,x) = (A_0 t + B_0)

对于λn=(nπl)2(n0)\lambda_n = \left(\dfrac{n\pi}{l}\right)^2 (n \neq 0),时间项满足

Tn(t)+λna2Tn(t)=0T_n''(t) + \lambda_n a^2 T_n(t) = 0

其解为

Tn(t)=Ancosnπalt+BnsinnπaltT_n(t) = A_n \cos \dfrac{n \pi a}{l} t + B_n \sin \dfrac{n \pi a}{l} t

因此,可分离变量解为

un(t,x)=(Ancosnπalt+Bnsinnπalt)cosnπlx(n1)u_n(t,x) = \left(A_n \cos \dfrac{n \pi a}{l} t + B_n \sin \dfrac{n \pi a}{l} t\right) \cos \dfrac{n \pi}{l} x \quad (n \geq 1)

第四步,使用叠加原理,写出形式解

形式解为

u(t,x)=u0(t,x)+n=1un(t,x)u(t,x) = u_0(t,x) + \sum_{n=1}^\infty u_n(t,x)

其中

u0(t,x)=A0t+B0u_0(t,x) = A_0 t + B_0

un(t,x)=(Ancosnπalt+Bnsinnπalt)cosnπlx(n1)u_n(t,x) = \left(A_n \cos \dfrac{n\pi a}{l}t + B_n \sin \dfrac{n\pi a}{l}t\right) \cos \dfrac{n\pi}{l}x \quad (n \geq 1)

因此,解的形式为

u(t,x)=A0t+B0+n=1(Ancosnπalt+Bnsinnπalt)cosnπlxu(t,x) = A_0 t + B_0 + \sum_{n=1}^\infty \left(A_n \cos \dfrac{n\pi a}{l}t + B_n \sin \dfrac{n\pi a}{l}t\right) \cos \dfrac{n\pi}{l}x

第五步,利用初始条件确定系数An,BnA_n,B_n

φ(x)=u(0,x)=B0+n=1Ancosnπlxψ(x)=ut(0,x)=A0+n=1Bnnπalcosnπlx\varphi(x) = u(0,x) = B_0 + \sum_{n=1}^{\infty} A_n \cos \dfrac{n\pi}{l}x \\ \psi(x) = u_t(0,x) = A_0 + \sum_{n=1}^{\infty} B_n \dfrac{n\pi a}{l} \cos \dfrac{n\pi}{l}x

由三角函数系的正交性,

B0=1l0lφ(x)dxB_0 = \dfrac{1}{l} \int_0^l \varphi(x) dx

对于n1n \geq 1

An=2l0lφ(x)cosnπxldxA_n = \dfrac{2}{l} \int_{0}^{l} \varphi(x) \cos \dfrac{n \pi x}{l} dx

类似地,

A0=ψ(x)=1l0lψ(x)dxA_0 = \psi(x) = \dfrac{1}{l} \int_0^l \psi(x) dx

对于n1n \geq 1

Bn=2nπa0lψ(x)cosnπxldxB_n = \dfrac{2}{n\pi a} \int_0^l \psi(x) \cos \dfrac{n \pi x}{l} dx

综上,

A0=1l0lψ(x)dxA_0 = \dfrac{1}{l} \int_0^l \psi(x) dx

B0=1l0lφ(x)dxB_0 = \dfrac{1}{l} \int_0^l \varphi(x) dx

An=2l0lφ(x)cosnπxldx(n1)A_n = \dfrac{2}{l} \int_{0}^{l} \varphi(x) \cos \dfrac{n \pi x}{l} dx \quad (n \geq 1)

Bn=2nπa0lψ(x)cosnπxldx(n1)B_n = \dfrac{2}{n\pi a} \int_0^l \psi(x) \cos \dfrac{n \pi x}{l} dx \quad (n \geq 1)

当然,如果给定的初始条件本来就是余弦形式,直接比较系数就可以了。

第三类齐次边界条件

{utta2uxx=0ux=0=0,(ux+hu)x=l=0,t>0ut=0=φ(x),utt=0=ψ(x)\begin{cases} u_{tt} - a^2 u_{xx} = 0 \\ u \lvert_{x=0} = 0, (u_x + h u)\lvert_{x=l} = 0, t>0 \\ u \lvert_{t=0} = \varphi(x), u_t \lvert_{t=0} = \psi(x) \end{cases}

第一步:分离变量

u(t,x)=X(x)T(t)u(t,x) = X(x) T(t)

代入PDE,得到

X(x)X(x)=T(t)a2T(t)=λ\dfrac{X''(x)}{X(x)} = \dfrac{T''(t)}{a^2 T(t)} = -\lambda

其中λ\lambda为常数

{X(x)+λX(x)=0X(0)=0,X(l)+hX(l)=0\begin{cases} X''(x) + \lambda X(x) = 0 \\ X(0) = 0,X'(l) + hX(l) = 0 \end{cases}

第二步:求解特征值问题

λ0\lambda \leq 0时,X(x)0X(x) \equiv 0 不符合要求

λ>0\lambda > 0时,

X(x)=C1cosλx+C2sinλxX(0)=C1=00=X(l)+hX(l)=C2[λcosλl+hsinλl]X(x) = C_1 \cos \sqrt{\lambda} x + C_2 \sin \sqrt{\lambda} x \\ X(0) = C_1 = 0 \\ 0 = X'(l) + hX(l) = C_2 [\sqrt{\lambda} \cos \sqrt{\lambda} l + h \sin \sqrt{\lambda} l]

故需要找到λ>0\lambda >0,能够满足以上的边界条件

先写到这里了,第三类边界条件好像不考

总结

边界条件 特征值 $$\lambda_k$$ 特征函数 $$X_k(x)$$ 解的表达式 $$u(t, x)$$
$$X(0) = X(l) = 0$$ $$\lambda_k = \left( \frac{k \pi}{l} \right)^2 \quad (k=1,2,\dots)$$ $$X_k(x) = \sin \frac{k \pi x}{l}$$ $$ u(t,x) = \sum_{k=1}^{\infty} \left[ a_k \cos \frac{a k \pi t}{l} + b_k \sin \frac{a k \pi t}{l} \right] \sin \frac{k \pi x}{l} $$
$$X(0) = X’(l) = 0$$ $$\lambda_k = \left( \frac{(2k-1) \pi}{2l} \right)^2 \quad (k=1,2,\dots)$$ $$X_k(x) = \sin \frac{(2k-1) \pi x}{2l}$$ $$ u(t,x) = \sum_{k=1}^{\infty} \left[ a_k \cos \frac{a (2k-1) \pi t}{2l} + b_k \sin \frac{a (2k-1) \pi t}{2l} \right] \sin \frac{(2k-1) \pi x}{2l} $$
$$X’(0) = X(l) = 0$$ $$\lambda_k = \left( \frac{(2k-1) \pi}{2l} \right)^2 \quad (k=1,2,\dots)$$ $$X_k(x) = \cos \frac{(2k-1) \pi x}{2l}$$ $$ u(t,x) = \sum_{k=1}^{\infty} \left[ a_k \cos \frac{a (2k-1) \pi t}{2l} + b_k \sin \frac{a (2k-1) \pi t}{2l} \right] \cos \frac{(2k-1) \pi x}{2l} $$
$$X’(0) = X’(l) = 0$$ $$\lambda_k = \left( \frac{k \pi}{l} \right)^2 \quad (k=0,1,2,\dots)$$ $$X_k(x) = \cos \frac{k \pi x}{l}$$ $$ u(t,x) = c_0 + d_0 t + \sum_{k=1}^{\infty} \left[ a_k \cos \frac{a k \pi t}{l} + b_k \sin \frac{a k \pi t}{l} \right] \cos \frac{k \pi x}{l} $$

2.3 热传导方程的几类初边值问题

2.3.1 热传导方程带第一类齐次边界条件的解

{uta2uxx=0,0<x<lux=0=0,ux=l=0,t>0ut=0=φ(x)\begin{cases} u_{t} - a^2 u_{xx} = 0, \, 0<x<l \\ u \lvert_{x=0} = 0, u\lvert_{x=l} = 0, t>0 \\ u \lvert_{t=0} = \varphi(x) \end{cases}

第一步:分离变量

u(t,x)=X(x)T(t)u(t,x) = X(x) T(t)

代入PDE,得到

X(x)X(x)=T(t)a2T(t)=λ\dfrac{X''(x)}{X(x)} = \dfrac{T'(t)}{a^2 T(t)} = -\lambda

其中λ\lambda为常数

{X(x)+λX(x)=0X(0)=0,X(l)=0\begin{cases} X''(x) + \lambda X(x) = 0 \\ X(0) = 0,X(l) = 0 \end{cases}

第二步:求解特征值和特征函数

λ\lambda,以及非零函数X(x)X(x),满足

{X(x)+λX(x)=0X(0)=0,X(l)=0\begin{cases} X''(x) + \lambda X(x) = 0 \\ X(0) = 0,X(l) = 0 \end{cases}

这是一个固有值问题(特征值问题),其中λ\lambda为固有值(特征值),XX为固有函数(特征函数)

特征多项式为

r2+λ=0r^2 + \lambda = 0

Case1.
λ<0\lambda < 0时,有两根r=±λr = \pm \sqrt{-\lambda},通解

X(x)=C1eλx+C2eλxX(x) = C_1 e^{\sqrt{-\lambda}x} + C_2 e^{-\sqrt{-\lambda}x}

代入边界条件,可得

{X(0)=C1+C2=0X(l)=C1eλl+C2eλl=0\begin{cases} X(0) = C_1 + C_2 = 0 \\ X(l) = C_1 e^{\sqrt{-\lambda}l} + C_2 e^{-\sqrt{-\lambda}l} = 0 \end{cases}

由此可以解得C1=C2=0C_1 = C_2 = 0

此时X(x)0X(x) \equiv 0,即特征值问题只有零解,不符合要求

Case2.
λ=0\lambda = 0时,X(x)=0X''(x) = 0,这时方程的解可以表示为

X(x)=C1x+C2X(x) = C_1 x + C_2

代入边界条件

{X(0)=C2=0X(l)=C1l+C2=0    C1=C2=0\begin{cases} X(0) = C_2 = 0 \\ X(l) = C_1 l +C_2 = 0 \end{cases} \implies C_1 = C_2 = 0

此时X(x)0X(x) \equiv 0,即特征值问题只有零解,不符合要求

Case3.

两个根 r=±λir = \pm \sqrt{\lambda} i

X(x)=C1sinλx+C2cosλxX(x) = C_1 \sin \sqrt{\lambda} x + C_2 \cos \sqrt{\lambda} x

{X(0)=0X(l)=0    {C2=0C1sinλl+C2cosλl=0\begin{cases} X(0) = 0 \\ X(l) = 0 \end{cases} \implies \begin{cases} C_2 = 0 \\ C_1 \sin \sqrt{\lambda} l + C_2 \cos \sqrt{\lambda} l = 0 \end{cases}

    C1=0,sinλl=0    λl=nπ,n=1,2,3,\implies C_1 = 0, \sin \sqrt{\lambda} l = 0 \\ \implies \sqrt{\lambda} l = n \pi, \, n = 1,2,3,\cdots

特征值为

λn=λ=(nπl)2\lambda_n = \lambda = (\dfrac{n \pi}{l})^2

对应的固有函数为

Xn(x)=CnsinnπlxX_n(x) = C_n \sin \dfrac{n\pi}{l} x

第三步,求解时间项T(t)T(t),写出可分离变量解组un(t,x)u_n(t,x)

Tn(t)+λna2Tn(t)=0    Tn(t)=Dne(nπal)2t    un(t,x)=(ane(nπal)2t)sinnπlxT_n(t) + \lambda_n a^2T_n(t) = 0 \\ \implies T_n(t) = D_n e^{-(\frac{n\pi a}{l})^2t} \\ \implies u_n(t,x) = \left( a_n e^{-(\frac{n\pi a}{l})^2t} \right) \sin \dfrac{n\pi}{l}x

第四步,使用叠加原理,写出形式解

u(t,x)=n=1un(t,x)=n=1(ane(nπal)2t)sinnπlxu(t,x) = \sum_{n=1}^\infty u_n(t,x) = \sum_{n=1}^\infty \left( a_n e^{-(\frac{n\pi a}{l})^2t} \right) \sin \dfrac{n\pi}{l}x

第五步,利用初始条件确定系数an,bna_n,b_n

φ(x)=u(0,x)=n=1ansinnπlx\varphi(x) = u(0,x) = \sum_{n=1}^{\infty} a_n \sin \dfrac{n\pi}{l}x

由三角函数系的正交性,

0lφ(x)sinmπxldx=n=10lansinnπxlsinmπxldx=am0lsin2mπxldx=amlmπ0mπsin2tdt=amlmπ0mπ1+cos2t2dt=amlmπmπ2=aml2    am=2l0lφ(x)sinmπxldx\int_{0}^{l} \varphi(x) \sin \dfrac{m \pi x}{l} dx = \sum_{n=1}^{\infty} \int_{0}^l a_n \sin \dfrac{n\pi x}{l} \sin \dfrac{m \pi x}{l} dx \\ = a_m \int_{0}^{l} \sin^2 \dfrac{m\pi x}{l}dx = a_m \dfrac{l}{m \pi} \int_{0}^{m\pi} sin^2 t dt \\ = a_m \dfrac{l}{m \pi} \int_0^{m\pi} \dfrac{1+\cos 2t}{2} dt = a_m \dfrac{l}{m \pi} \dfrac{m\pi}{2} = a_m \dfrac{l}{2} \\ \implies a_m = \dfrac{2}{l} \int_{0}^{l} \varphi(x) \sin \dfrac{m \pi x}{l} dx

综上,

an=2l0lφ(x)sinnπxldxa_n = \dfrac{2}{l} \int_{0}^{l} \varphi(x) \sin \dfrac{n \pi x}{l} dx

当然,如果给定的初始条件本来就是正弦形式,直接比较系数就好了,就不必要积分求系数了

2.3.2 热传导方程带第二类齐次边界条件的解

{uta2uxx=0,0<x<l,t>0ux(0,t)=0,ux(l,t)=0,t>0u(x,0)=φ(x),0xl\begin{cases} u_{t} - a^2 u_{xx} = 0, & 0 < x < l, \, t > 0 \\ u_x(0,t) = 0, \, u_x(l,t) = 0, & t > 0 \\ u(x,0) = \varphi(x), & 0 \leq x \leq l \end{cases}

第一步:分离变量法

假设解为 u(t,x)=X(x)T(t)u(t,x) = X(x) T(t),代入偏微分方程

uta2uxx=0u_{t} - a^2 u_{xx} = 0

得到

X(x)T(t)=a2X(x)T(t)X(x) T'(t) = a^2 X''(x) T(t)

两边同时除以 a2X(x)T(t)a^2 X(x) T(t)

T(t)a2T(t)=X(x)X(x)=λ\frac{T'(t)}{a^2 T(t)} = \frac{X''(x)}{X(x)} = -\lambda

这里 λ\lambda 是常数。于是我们得到两个常微分方程:

{X(x)+λX(x)=0T(t)+λa2T(t)=0\begin{cases} X''(x) + \lambda X(x) = 0 \\ T'(t) + \lambda a^2 T(t) = 0 \end{cases}

第二步:求解空间部分 X(x)X(x)

首先求解 X(x)X(x),即解方程

X(x)+λX(x)=0X''(x) + \lambda X(x) = 0

并结合 Neumann 边界条件 ux(0,t)=ux(l,t)=0u_x(0,t) = u_x(l,t) = 0,即 X(0)=0X'(0) = 0X(l)=0X'(l) = 0

情况 1:λ=0\lambda = 0

λ=0\lambda = 0 时,方程变为

X(x)=0X''(x) = 0

解为

X(x)=C1x+C2X(x) = C_1 x + C_2

应用边界条件 X(0)=0X'(0) = 0,有

X(x)=C1    C1=0X'(x) = C_1 \implies C_1 = 0

因此,X(x)=C2X(x) = C_2,即 X(x)X(x) 是一个常数函数。再应用 X(l)=0X'(l) = 0,不再增加约束条件,因此 X(x)X(x) 仍为常数解。

情况 2:λ>0\lambda > 0

λ>0\lambda > 0 时,方程

X(x)+λX(x)=0X''(x) + \lambda X(x) = 0

其通解为

X(x)=C1cos(λx)+C2sin(λx)X(x) = C_1 \cos(\sqrt{\lambda} x) + C_2 \sin(\sqrt{\lambda} x)

结合边界条件 X(0)=0X'(0) = 0X(l)=0X'(l) = 0

  1. X(x)=C1λsin(λx)+C2λcos(λx)X'(x) = -C_1 \sqrt{\lambda} \sin(\sqrt{\lambda} x) + C_2 \sqrt{\lambda} \cos(\sqrt{\lambda} x)

  2. X(0)=0    C2λ=0    C2=0X'(0) = 0 \implies C_2 \sqrt{\lambda} = 0 \implies C_2 = 0

因此,X(x)=C1cos(λx)X(x) = C_1 \cos(\sqrt{\lambda} x)

再应用 X(l)=0X'(l) = 0

X(l)=C1λsin(λl)=0X'(l) = -C_1 \sqrt{\lambda} \sin(\sqrt{\lambda} l) = 0

因此,sin(λl)=0\sin(\sqrt{\lambda} l) = 0,解为

λl=nπ    λn=(nπl)2,n=0,1,2,\sqrt{\lambda} l = n \pi \implies \lambda_n = \left(\frac{n \pi}{l}\right)^2, \, n = 0,1,2,\cdots

因此,特征值为

λn=(nπl)2\lambda_n = \left(\frac{n \pi}{l}\right)^2

对应的特征函数为

Xn(x)=Cncosnπxl,n=0,1,2,X_n(x) = C_n \cos \frac{n \pi x}{l}, \quad n = 0,1,2,\cdots

第三步:求解时间项 T(t)T(t)

现在我们求时间项 T(t)T(t)。对于每个 λn=(nπl)2\lambda_n = \left(\frac{n \pi}{l}\right)^2,时间方程为

T(t)+λna2T(t)=0T'(t) + \lambda_n a^2 T(t) = 0

其解为

Tn(t)=Dneλna2t=Dne(nπal)2tT_n(t) = D_n e^{-\lambda_n a^2 t} = D_n e^{-\left(\frac{n \pi a}{l}\right)^2 t}

λ0=0\lambda_0 = 0 时,时间方程为

T0(t)=0T_0'(t) = 0

因此,T0(t)T_0(t) 是常数解:

T0(t)=D0T_0(t) = D_0

第四步:写出通解

将空间和时间解结合起来,un(t,x)u_n(t, x) 的形式为

un(t,x)=Dne(nπal)2tcosnπxl,n=1,2,3,u_n(t, x) = D_n e^{-\left(\frac{n \pi a}{l}\right)^2 t} \cos \frac{n \pi x}{l}, \quad n = 1, 2, 3, \cdots

对于 n=0n = 0,解为常数项:

u0(t,x)=D0u_0(t, x) = D_0

因此,通解为

u(t,x)=u0(t,x)+n=1un(t,x)u(t, x) = u_0(t, x) + \sum_{n=1}^{\infty} u_n(t, x)

u(t,x)=D0+n=1Dne(nπal)2tcosnπxlu(t, x) = D_0 + \sum_{n=1}^{\infty} D_n e^{-\left(\frac{n \pi a}{l}\right)^2 t} \cos \frac{n \pi x}{l}

第五步:利用初始条件确定系数

初始条件为 u(x,0)=φ(x)u(x,0) = \varphi(x),即

φ(x)=D0+n=1Dncosnπxl\varphi(x) = D_0 + \sum_{n=1}^{\infty} D_n \cos \frac{n \pi x}{l}

利用傅里叶级数展开 φ(x)\varphi(x),我们可以通过正交性求解系数 DnD_n

首先,D0D_0 为初始条件的平均值:

D0=1l0lφ(x)dxD_0 = \frac{1}{l} \int_0^l \varphi(x) dx

对于 n1n \geq 1DnD_n 可以通过以下公式求得:

Dn=2l0lφ(x)cosnπxldxD_n = \frac{2}{l} \int_0^l \varphi(x) \cos \frac{n \pi x}{l} dx

最终解

综上,热传导方程在第二类齐次边界条件下的解为

u(t,x)=1l0lφ(x)dx+n=1(2l0lφ(x)cosnπxldx)e(nπal)2tcosnπxlu(t, x) = \frac{1}{l} \int_0^l \varphi(x) dx + \sum_{n=1}^{\infty} \left( \frac{2}{l} \int_0^l \varphi(x) \cos \frac{n \pi x}{l} dx \right) e^{-\left(\frac{n \pi a}{l}\right)^2 t} \cos \frac{n \pi x}{l}

这就是热传导方程带第二类齐次边界条件的解。

热传导方程总结

边界条件 特征值 $$\lambda_k$$ 特征函数 $$X_k(x)$$ 解的表达式 $$u(t, x)$$
$$X(0) = X(l) = 0$$ $$\lambda_k = \left( \frac{k \pi}{l} \right)^2 \quad (k=1,2,\dots)$$ $$X_k(x) = \sin \frac{k \pi x}{l}$$ $$ u(t,x) = \sum_{n=1}^{\infty} a_n e^{-\left( \frac{a k \pi}{l} \right)^2 t} \sin \frac{k \pi x}{l} $$
$$X(0) = X’(l) = 0$$ $$\lambda_k = \left( \frac{(2k-1) \pi}{2l} \right)^2 \quad (k=1,2,\dots)$$ $$X_k(x) = \sin \frac{(2k-1) \pi x}{2l}$$ $$ u(t,x) = \sum_{n=1}^{\infty} a_n e^{-\left( \frac{a (2k-1) \pi}{2l} \right)^2 t} \sin \frac{(2k-1) \pi x}{2l} $$
$$X’(0) = X(l) = 0$$ $$\lambda_k = \left( \frac{(2k-1) \pi}{2l} \right)^2 \quad (k=1,2,\dots)$$ $$X_k(x) = \cos \frac{(2k-1) \pi x}{2l}$$ $$ u(t,x) = \sum_{n=1}^{\infty} a_n e^{-\left( \frac{a (2k-1) \pi}{2l} \right)^2 t} \cos \frac{(2k-1) \pi x}{2l} $$
$$X’(0) = X’(l) = 0$$ $$\lambda_k = \left( \frac{k \pi}{l} \right)^2 \quad (k=0,1,2,\dots)$$ $$X_k(x) = \cos \frac{k \pi x}{l}$$ $$ u(t,x) = \frac{a_0}{2} + \sum_{n=1}^{\infty} a_n e^{-\left( \frac{a k \pi}{l} \right)^2 t} \cos \frac{k \pi x}{l} $$

2.4 调和方程在矩形区域,圆域上的边值问题

矩形域内调和方程的求解

{uxx+uyy=0,0<x<a,0<y<bu(0,y)=0,u(a,y)=ψ(y)u(x,0)=0,u(x,b)=0\begin{cases} u_{xx} + u_{yy} = 0, & 0<x<a,0<y<b \\ u(0,y) = 0,u(a,y) = \psi(y) \\ u(x,0) = 0,u(x,b) = 0 \end{cases}

第一步:分离变量

u(x,y)=X(x)Y(y)u(x,y) = X(x)Y(y)

代入PDE,得到

X(x)Y(y)+X(x)Y(y)=0X(x)X(x)=Y(y)Y(y)=λX''(x)Y(y)+X(x)Y''(y) = 0 \\ - \dfrac{X''(x)}{X(x)} = \dfrac{Y''(y)}{Y(y)} = - \lambda

特征值问题

{Y(y)+λY(y)=0Y(0)=Y(b)=0\begin{cases} Y''(y) + \lambda Y(y) = 0\\ Y(0) = Y(b) = 0 \end{cases}

第二步:求解特征值问题

λn=(nπb)2,n=1,2,3Yn(y)=Cnsinnπby\lambda_n = (\dfrac{n\pi}{b})^2 ,n = 1,2,3\cdots \\ Y_n(y) = C_n \sin \dfrac{n\pi}{b} y

第三步:求解X(x)X(x)部分

Xn(x)λnX(x)=0X_n''(x) - \lambda_n X(x) = 0

特征方程为

Xn(x)=An~eλnx+Bn~eλnx=Ansinhnπbx+BncoshnπbxX_n(x) = \tilde{A_n} e^{\sqrt{\lambda_n} x} + \tilde{B_n} e^{-\sqrt{\lambda_n} x} \\ = A_n \sinh \dfrac{n\pi}{b}x + B_n \cosh \dfrac{n\pi}{b}x

第四步:写出形式解

u(x,y)=n=1Xn(x)Yn(y)=(n=1ansinhnπbx+bncoshnπbx)sinnπbyu(x,y) = \sum_{n=1}^\infty X_n(x)Y_n(y) = (\sum_{n=1}^\infty a_n \sinh \dfrac{n\pi}{b}x + b_n \cosh \dfrac{n\pi}{b}x ) \sin \dfrac{n\pi}{b} y

第五步:确定an,bna_n,b_n

0=u(0,y)=n=1ansinnπby    an=00 = u(0,y) = \sum_{n=1}^\infty a_n \sin \dfrac{n\pi}{b} y \implies a_n = 0

ψ(y)=u(a,y)=n=1bnsinhnπabsinnπby\psi(y) = u(a,y) = \sum_{n=1}^\infty b_n \sinh \dfrac{n\pi a}{b} \sin \dfrac{n\pi}{b}y

由sinh的正交性质

bnsinhnπab=2b0bψ(y)sinnπbydy    bn=2bsinhnπab0bψ(y)sinnπbydyb_n \sinh \dfrac{n\pi a}{b} = \dfrac{2}{b} \int_0^b \psi(y) \sin \dfrac{n\pi}{b}ydy \\ \implies b_n = \dfrac{2}{b \sinh \dfrac{n\pi a}{b}} \int_0^b \psi(y) \sin \dfrac{n\pi}{b}ydy

非齐次情形的处理

拆分成两个齐次问题的叠加

圆域上的Laplace方程

{uxx+uyy=0x2+y2<a2ux2+y2=a2=φ(x,y)\begin{cases} u_{xx} + u_{yy} = 0 & x^2+y^2 < a^2 \\ u \rvert_{x^2 + y^2 = a^2} = \varphi(x,y) \end{cases}

在边界圆周上,不能分离成x,y的单变量形式,故需要将上述方程转化到极坐标下

极坐标

{x=rcosθy=rsinθ0r<a,0θ<2π\begin{cases} x = r \cos \theta \\ y = r \sin \theta \end{cases} \quad 0\leq r<a, 0 \leq \theta < 2 \pi

laplace算子转化到极坐标下为

转化后的方程

{urr+1rur+1r2uθθ=0ur=a=f(θ)=φ(rcosθ,rsinθ)\begin{cases} u_{rr} + \dfrac{1}{r}u_r + \dfrac{1}{r^2} u_{\theta \theta} = 0 \\ u\rvert_{r=a} = f(\theta) = \varphi(r \cos \theta,r \sin \theta) \end{cases}

Step1.分离变量

u(r,θ)=R(r)Ψ(θ)u(r,\theta) = R(r) \Psi(\theta)

代入PDE,得到

r2R(r)Ψ(θ)+rR(r)Ψ(θ)+R(r)Ψ(θ)=0r^2 R''(r) \Psi(\theta) + r R'(r) \Psi(\theta) + R(r) \Psi''(\theta) = 0

可以分离变量

λ=r2R(r)+rR(r)R(r)=Ψ(θ)Ψ(θ)\lambda = \dfrac{r^2 R''(r) + r R'(r)}{R(r)} = - \dfrac{\Psi '' (\theta)}{\Psi(\theta)}

特征值问题为

{Ψ(θ)+λΨ(θ)=0Ψ(θ+2π)=Ψ(θ)\begin{cases} \Psi '' (\theta) + \lambda \Psi(\theta) = 0 \\ \Psi(\theta + 2 \pi) = \Psi(\theta) \end{cases}

Step2. 解特征值问题

case1. λ<0\lambda < 0

Ψ(θ)=C1eλθ+C2eλθ\Psi(\theta) = C_1 e^{\sqrt{-\lambda}\theta} + C_2 e^{-\sqrt{-\lambda}\theta}

周期条件    C1=C2=0周期条件 \implies C_1 = C_2 = 0

不符合要求

case2. λ=0\lambda = 0

Ψ(θ)=C0+C1θ\Psi(\theta) = C_0 + C_1 \theta

周期条件    C1=0,C00周期条件 \implies C_1 = 0, C_0 \neq 0

有符合要求的解

case3. λ>0\lambda > 0

Ψ(θ)=C1cosλθ+C2sinλθ\Psi(\theta) = C_1 \cos \sqrt{\lambda} \theta + C_2 \sin \sqrt{\lambda} \theta

由周期条件可以求得特征值λn\lambda_n

cosλ(θ+2π)=cos(λθ+2λπ)=cosλθ    λ=n    λ=λn=n2,n=0,1,2\cos \sqrt{\lambda} (\theta + 2 \pi ) = \cos (\sqrt{\lambda} \theta + 2 \sqrt{\lambda} \pi) = \cos \sqrt{\lambda} \theta \\ \implies \sqrt{\lambda} = n \implies \lambda = \lambda_n = n^2 \, ,n=0,1,2 \cdots

对应的特征函数为

Ψn(θ)=Ancosnθ+Bnsinnθ\Psi_n(\theta) = A_n \cos n\theta + B_n \sin n\theta

Step3. 求解R®

r2R(r)+rR(r)n2R(r)=0r^2 R''(r) + rR'(r) - n^2R(r) = 0

这是个齐次欧拉方程


r=ett=lnrR(t)=R(r)=R(et)r = e^t \quad t = \ln r \quad \overline{R}(t) = R(r) = R(e^t)

则有

R(r)=R(t)=R(lnr)R(r)=R(t)1rR(r)=[R(t)1r]=R(t)1r2R(t)1r2    {R(r)=R(t)rR(r)=R(t)r2R(r)=R(t)R(t)R(r) = \overline{R}(t) = \overline{R}(\ln r) \\ R'(r) = \overline{R}'(t) \dfrac{1}{r} \\ R''(r) = [\overline{R}'(t) \dfrac{1}{r}]' = \overline{R}''(t) \dfrac{1}{r^2}- \overline{R}'(t) \dfrac{1}{r^2} \\ \implies \begin{cases} R(r) = \overline{R}(t) \\ rR'(r) = \overline{R}'(t) \\ r^2R''(r) = \overline{R}''(t) - \overline{R}'(t) \end{cases}


原方程可以化为

R(t)n2R(t)=0\overline{R}''(t) - n^2 \overline{R}(t) = 0

n0n \neq 0时的解为

R(t)=C1ent+C2ent    R(r)=C1rn+C2rn    Rn(r)=Enrn+Fnrn\overline{R}(t) = C_1 e^{nt} + C_2 e^{-nt} \implies R(r) = C_1 r^{n} + C_2 r^{-n} \\ \implies R_n(r) = E_n r^{n} + F_n r^{-n}

n=0n=0时的解为

R(t)=C0+C1t    R(r)=C0+C1lnr    R0(r)=E0+F0lnr\overline{R}(t) = C_0 + C_1 t \implies R(r) = C_0 + C_1 \ln r \\ \implies R_0(r) = E_0 + F_0 \ln r

由r=0时的收敛性,可得

F0=0Fn=0F_0 = 0 \quad F_n = 0

R0(r)=E0Rn(r)=EnrnR_0(r) = E_0 \quad R_n(r) = E_nr^n

Step4. 形式解

由叠加原理,可以写出形式解

u(r,θ)=R0(r)Ψ0(θ)+n=1Rn(r)Ψn(θ)=a02+n=1(ancosnθ+bnsinnθ)rnu(r,\theta) = R_0(r) \Psi_0(\theta) + \sum_{n=1}^{\infty} R_n(r) \Psi_n(\theta) \\ = \dfrac{a_0}{2} + \sum_{n=1}^{\infty} (a_n \cos n\theta + b_n \sin n\theta) r^n

Step5. 由边界条件确定系数

u(a,θ)=a02+n=1(ancosnθ+bnsinnθ)an=f(θ)u(a,\theta) = \dfrac{a_0}{2} + \sum_{n=1}^{\infty} (a_n \cos n\theta + b_n \sin n\theta) a^n = f(\theta)

由函数系 {1,cosnθ,sinnθ}\{1,\cos n\theta, \sin n \theta\}的正交性,可以求得系数

an=1πan02πf(θ)cosnθdθ,n0bn=1πan02πf(θ)sinnθdθ,n1a_n = \dfrac{1}{\pi a^n} \int_0^{2\pi} f(\theta) \cos n\theta d\theta \, , n \geq 0 \\ b_n = \dfrac{1}{\pi a^n} \int_0^{2\pi} f(\theta) \sin n\theta d\theta \, , n \geq 1

变体:扇形区域上的Laplace方程边值问题

{urr+1rur+1r2uθθ=00<a<r<b,0<θ<αu(r,0)=u1,u(r,α)=u2u(a,θ)=0,u(b,θ)=f(θ)\begin{cases} u_{rr} + \dfrac{1}{r}u_r + \dfrac{1}{r^2} u_{\theta \theta} = 0 & 0<a<r<b, 0<\theta<\alpha \\ u(r,0) = u_1, u(r,\alpha) = u_2 \\ u(a,\theta) = 0,u(b,\theta) = f(\theta) \end{cases}

使用特殊函数法

g(θ)g(\theta)

{g(θ)=0g(0)=u1,g(α)=u2\begin{cases} g''(\theta) = 0 \\ g(0) = u_1, g(\alpha) = u_2 \end{cases}

然后求解满足以下方程的v=ugv = u - g

{urr+1rur+1r2uθθ=00<a<r<b,0<θ<αu(r,0)=0,u(r,α)=0u(a,θ)=g(θ),u(b,θ)=f(θ)g(θ)\begin{cases} u_{rr} + \dfrac{1}{r}u_r + \dfrac{1}{r^2} u_{\theta \theta} = 0 & 0<a<r<b, 0<\theta<\alpha \\ u(r,0) = 0, u(r,\alpha) = 0 \\ u(a,\theta) = -g(\theta),u(b,\theta) = f(\theta) - g(\theta) \end{cases}

非齐次初边值问题的求解

分解该问题

讨论非齐次方程和齐次边界问题

{utta2uxx=f(t,x)0<x<l,t>0ux=0=0,ux=l=0,t>0ut=0=φ(x),utt=0=ψ(x)\begin{cases} u_{tt} - a^2 u_{xx} = f(t,x) & 0<x<l,t>0 \\ u \lvert_{x=0} = 0, u\lvert_{x=l} = 0, t>0 \\ u \lvert_{t=0} = \varphi(x), u_t \lvert_{t=0} = \psi(x) \end{cases}

由叠加原理,上面的问题可以分解为两个初边值问题(一个齐次方程+一个非齐次方程)

即令u(t,x)=v(t,x)+w(t,x)u(t,x)= v(t,x)+w(t,x),其中

{vtta2vxx=00<x<l,t>0vx=0=0,vx=l=0t>0vt=0=φ(x),vtt=0=ψ(x)\begin{cases} v_{tt} - a^2 v_{xx} = 0 & 0<x<l,t>0 \\ v \lvert_{x=0} = 0, v\lvert_{x=l} = 0 & t>0 \\ v \lvert_{t=0} = \varphi(x), v_t \lvert_{t=0} = \psi(x) \end{cases}

{wtta2wxx=f(t,x)0<x<l,t>0wx=0=0,wx=l=0t>0wt=0=0,wtt=0=0\begin{cases} w_{tt} - a^2 w_{xx} = f(t,x) & 0<x<l,t>0 \\ w \lvert_{x=0} = 0, w\lvert_{x=l} = 0 & t>0 \\ w \lvert_{t=0} = 0, w_t \lvert_{t=0} = 0 \end{cases}

特殊函数法

{utta2uxx=f(t,x)0<x<l,t>0ux=0=0,ux=l=0,t>0ut=0=φ(x),utt=0=ψ(x)\begin{cases} u_{tt} - a^2 u_{xx} = f(t,x) & 0<x<l,t>0 \\ u \lvert_{x=0} = 0, u\lvert_{x=l} = 0, t>0 \\ u \lvert_{t=0} = \varphi(x), u_t \lvert_{t=0} = \psi(x) \end{cases}

找一个函数g(t,x)g(t,x),满足

{gtta2gxx=f(t,x)g(t,0)=0,g(t,l)=0\begin{cases} g_{tt} - a^2 g_{xx} = f(t,x) \\ g(t,0) = 0, g(t,l) = 0 \end{cases}

v(t,x)=u(t,x)g(t,x)v(t,x) = u(t,x) - g(t,x)满足

{vtta2vxx=0v(t,0)=0,v(t,l)=0v(0,x)=φ(x)g(0,x)vt(0,x)=ψ(x)gt(0,x)\begin{cases} v_{tt} - a^2 v_{xx} = 0\\ v(t,0) = 0, v(t,l) = 0 \\ v(0,x) = \varphi(x) - g(0,x) \\ v_t(0,x) = \psi(x) - g_t(0,x) \end{cases}


特别地,如果

{f(t,x)=f(x)u(t,0)=λ,u(t,l)=μ(λ,μ=const)\begin{cases} f(t,x) = f(x) \\ u(t,0) = \lambda, u(t,l) = \mu & (\lambda,\mu = const) \end{cases}

则可以选择函数g(x)g(x)满足

{a2g(x)=f(x)g(0)=λ,g(l)=μ\begin{cases} -a^2 g''(x) = f(x) \\ g(0) = \lambda, g(l) = \mu \end{cases}

v(t,x)=u(t,x)g(x)v(t,x) = u(t,x) - g(x)同时满足齐次方程和齐次边界条件

{vtta2vxx=0v(t,0)=0,v(t,l)=0v(0,x)=λg(x)vt(0,x)=μgt(x)\begin{cases} v_{tt} - a^2 v_{xx} = 0\\ v(t,0) = 0, v(t,l) = 0 \\ v(0,x) = \lambda - g(x) \\ v_t(0,x) = \mu - g_t(x) \end{cases}

固有函数法

{uta2uxx=f(x,t)0<x<l,t>0ux=0=0,ux=l=0,t>0ut=0=φ(x)\begin{cases} u_{t} - a^2 u_{xx} = f(x,t) & 0<x<l,t>0 \\ u \lvert_{x=0} = 0, u\lvert_{x=l} = 0, t>0 \\ u \lvert_{t=0} = \varphi(x) \end{cases}

可以利用固有函数法将解 u(x,t)u(x,t) 和非齐次项 f(x,t)f(x,t) 按固有函数展开,并用待定系数法求解。步骤如下:

Step1. 求解相关的齐次空间固有值问题

首先,我们考虑相应的齐次空间方程

X(x)+λX(x)=0,X''(x) + \lambda X(x) = 0,

带有边界条件 X(0)=0X(0) = 0X(l)=0X(l) = 0。其解为固有函数和固有值:

Xn(x)=sin(nπxl),λn=(nπl)2,n=1,2,3,X_n(x) = \sin \left( \frac{n \pi x}{l} \right), \quad \lambda_n = \left( \frac{n \pi}{l} \right)^2, \quad n = 1, 2, 3, \dots

这些固有函数 {Xn(x)}\{ X_n(x) \} 形成了在区间 [0,l][0, l] 上的一组完备正交基。

Step2. 将解 u(x,t)u(x, t) 和非齐次项 f(x,t)f(x, t) 以及初始条件按固有函数展开

因为固有函数族是完备的,我们可以将解 u(x,t)u(x, t) 和非齐次项 f(x,t)f(x, t) 以及初始条件都在固有函数族 {Xn(x)}\{ X_n(x) \} 下展开:

u(x,t)=n=1Tn(t)Xn(x)u(x, t) = \sum_{n=1}^{\infty} T_n(t) X_n(x)

{f(x,t)=n=1fn(t)Xn(x)φ(x)=n=1φnXn(x)\begin{cases} f(x, t) = \sum_{n=1}^{\infty} f_n(t) X_n(x) \\ \varphi(x) = \sum_{n=1}^{\infty} \varphi_nX_n(x) \end{cases}

其中 Tn(t)T_n(t)fn(t)f_n(t) 是关于 tt 的系数,分别为

fn(t)=2l0lf(x,t)sin(nπxl)dxφn=2l0lφ(x)sin(nπxl)dxf_n(t) = \frac{2}{l} \int_0^l f(x, t) \sin \left( \frac{n \pi x}{l} \right) \, dx \\ \varphi_n = \dfrac{2}{l} \int_0^l \varphi(x) \sin(\dfrac{n \pi x}{l}) \, dx

Step3. 代入 PDE 并利用正交性得到常微分方程

u(x,t)=n=1Tn(t)Xn(x)u(x, t) = \sum_{n=1}^{\infty} T_n(t) X_n(x) 代入 PDE:

tn=1Tn(t)Xn(x)a22x2n=1Tn(t)Xn(x)=n=1fn(t)Xn(x)\frac{\partial}{\partial t} \sum_{n=1}^{\infty} T_n(t) X_n(x) - a^2 \frac{\partial^2}{\partial x^2} \sum_{n=1}^{\infty} T_n(t) X_n(x) = \sum_{n=1}^{\infty} f_n(t) X_n(x)

利用固有值的关系 Xn(x)=λnXn(x)X_n''(x) = -\lambda_n X_n(x) 化简得

n=1(Tn(t)+a2λnTn(t)fn(t))Xn(x)=0.\sum_{n=1}^{\infty} \left( T_n'(t) + a^2 \lambda_n T_n(t) - f_n(t) \right) X_n(x) = 0.

因为 {Xn(x)}\{ X_n(x) \} 是正交基,所以系数必须逐项相等,因此对于每个 nn

Tn(t)+a2λnTn(t)=fn(t)T_n'(t) + a^2 \lambda_n T_n(t) = f_n(t)

Step4. 求解关于 Tn(t)T_n(t) 的常微分方程

这是一个非齐次一阶线性微分方程,其解为

Tn(t)=ea2λnt(Tn(0)+0tea2λnτfn(τ)dτ).T_n(t) = e^{-a^2 \lambda_n t} \left( T_n(0) + \int_0^t e^{a^2 \lambda_n \tau} f_n(\tau) \, d\tau \right).

其中 Tn(0)T_n(0) 是初始条件下的系数。由初始条件 u(x,0)=φ(x)u(x, 0) = \varphi(x),我们可以得到

u(x,0)=n=1Tn(0)Xn(x)=φ(x)=n=1φnXn(x)u(x, 0) = \sum_{n=1}^{\infty} T_n(0) X_n(x) = \varphi(x) = \sum_{n=1}^{\infty} \varphi_nX_n(x)

于是

Tn(0)=φn=2l0lφ(x)sin(nπxl)dxTn(t)=ea2λnt(φn+0tea2λnτfn(τ)dτ).T_n(0) = \varphi_n = \frac{2}{l} \int_0^l \varphi(x) \sin \left( \frac{n \pi x}{l} \right) \, dx \\ T_n(t) = e^{-a^2 \lambda_n t} \left( \varphi_n + \int_0^t e^{a^2 \lambda_n \tau} f_n(\tau) \, d\tau \right).

Step5. 得到最终解的展开形式

Tn(t)T_n(t) 的表达式带入 u(x,t)u(x, t) 的展开式中,得到

u(x,t)=n=1(ea2λntφn+ea2λnt0tea2λnτfn(τ)dτ)Xn(x).u(x, t) = \sum_{n=1}^{\infty} \left( e^{-a^2 \lambda_n t} \varphi_n + e^{-a^2 \lambda_n t} \int_0^t e^{a^2 \lambda_n \tau} f_n(\tau) \, d\tau \right) X_n(x).

代入 λn=(nπl)2\lambda_n = \left( \frac{n \pi}{l} \right)^2Xn(x)=sin(nπxl)X_n(x) = \sin \left( \frac{n \pi x}{l} \right),最终解的形式为

u(x,t)=n=1(ea2(nπl)2tφn+ea2(nπl)2t0tea2(nπl)2τfn(τ)dτ)sin(nπxl),u(x, t) = \sum_{n=1}^{\infty} \left( e^{-a^2 \left( \frac{n \pi}{l} \right)^2 t} \varphi_n + e^{-a^2 \left( \frac{n \pi}{l} \right)^2 t} \int_0^t e^{a^2 \left( \frac{n \pi}{l} \right)^2 \tau} f_n(\tau) \, d\tau \right) \sin \left( \frac{n \pi x}{l} \right),

其中

φn=2l0lφ(x)sin(nπxl)dx.\varphi_n = \frac{2}{l} \int_0^l \varphi(x) \sin \left( \frac{n \pi x}{l} \right) \, dx.

0%